Harf ve sayı dizileriyle ifade edilen, kripto paraların gönderilip alınabildiği yere denir.

Kripto "Adresi" Nedir?

Kripto adresi, kripto para birimlerinin gönderilip alınabildiği cüzdanı temsil eden karakterler dizisine verilen addır. Gerçek hayatta kullanılan açık adreslere, e-postalara veya web sitesi alan adlarına benzetilebilirler. Her adres benzersizdir ve cüzdanın blockchain üzerindeki konumunu belirtir.

Çoğu blockchain adresi, rastgele harf ve sayı dizilerinden meydana gelen uzun ifadelere sahip olduğu için insanların bunları okuması zordur. Bilgisayar ağları ise, benzersiz ifadelere sahip bu adresleri okumakta güçlük çekmez.

Blockchain adresleri herkese açıktır. Yani herhangi bir adres üzerindeki tüm girdi ve çıktılar blockchain gezgini (blockchain explorer) aracılığıyla izlenebilir. Dileyen herkes, cüzdan adresinde yer alan sanal varlıkların miktarını görebilir. Sadece Monero and Grin gibi tamamen gizliliğe dayalı blockchain yapıları bu duruma istisna oluşturur.

Adresler herkese açık olsa da, adreslerin çoğu anonimdir ya da takma adla ifade edilir. Yani adreslerin gerçek sahipleri, genellikle isimleriyle adreslerini ilişkilendirmez. Diğer taraftan, adreslerin ve bunların arkasındaki kişi veya kurumların bilindiği örnekler de mevcuttur. Söz gelimi borsalar ve token projelerinin sahip ya da kurucuları adreslerini herkese açık biçimde gösterebilir.

Belirli bir kitleye kripto para veya token dağıtmak için düzenlenen pazarlama kampanyasına denir.

Kripto Para Airdrop Nedir?

Belli bir blockchain üzerinde, önceden belirlenmiş miktarda token veya cüzdana sahip olan kullanıcılara ücretsiz biçimde kripto para dağıtılması etkinliğine "airdrop" ismi verilir. Bu pazarlama etkinlikleri genellikle, tokenlerin cüzdanda tutulmasını teşvik etmek veya kullanıcıları farklı blockchain ağlarına katılmaya yönlendirmek amacıyla düzenlenir.

Airdrop işlemi, kullanıcıların açık cüzdanlarında, önceden belirlenmiş zaman aralığında (snapshot) ve açıklanan miktarda token tutmaları durumunda çalışır. Airdrop etkinliğini yürüten token projesi, snapshot ismi verilen anlık görüntü verisini kullanarak airdrop tokenlerini otomatik biçimde dağıtır.

Kullanıcıların kripto para birikimlerini çeşitlendirmesini hedefleyen airdrop etkinlikleri, token farkındalığını artırdığı gibi, cüzdanda saklanan tokenler üzerinden temettü geliri elde etmeyi de mümkün kılar. Çoğu airdrop etkinliğinde, ücretsiz kripto para veya token elde etmek için haber paylaşmak, referans linki vermek veya uygulama indirmek gibi basit görevlerin tamamlanması şartı koşulur.

Airnode, API3 blockchain protokolüne katılmak ve veri akışlarını zincire eklemek isteyen API sağlayıcıları tarafından kolayca dağıtımı sağlanan bir oracle düğümü

Airnode Nedir?

Merkeziyetsiz web veya Web 3.0, internetin bir sonraki aşaması olarak görülür. Blockchain teknolojisinin kullanımıyla birlikte, varlık transferinde devrim niteliğinde yenilikler getirmiştir.

İnternetin icadından bu yana, kuruluşlar açısından en önemli büyüme potansiyeline sahip sistemlerin başında Web 3.0 gelmektedir. Airnode, bu teknolojiye ilk adımı atmanın basit yolunu sunar. Herhangi bir web API sistemini blockchain uygulamasına kolayca bağlamaya izin veren açık kaynaklı Web3-API ara yazılımıdır.

API sağlayıcıları için sorun haline gelen Web3 güvenliğinin özünde merkeziyetsiz yönetim yatar. Zira akıllı sözleşmeler, gerçek dünyadaki veri ve hizmetlere erişim sağlayan API'lere doğrudan bağlanamaz. Bu sebeple blockchain ve gerçek dünya arasında köprü görevi gören "oracle" ismi verilen yapılar kullanılır. Airnode ise, API ekonomisinin Web3 oracle çözümü olarak tanımlanabilir. Herhangi bir web API'sini blockchain uygulamasına bağlayan, bakım gerektirmeyen ve sunucu olmadan çalışan platformdur. Geleneksel "oracle" çözümleri, üçüncü partiler tarafından müdahale ihtiyacı duyar. Diğer taraftan airnode, üçüncü taraflara olan ihtiyacı ortadan kaldırır.

Firmalar blockchain ağlarına bağlanmak için üçüncü parti oracle çözümlerine büyük ücretler öder. Airnode sayesinde işletmeler doğrudan blockchain uygulamalarına bağlanabildiği için yüzde 100 gelir elde edilebilir. Herhangi bir kullanıcının, kurduğu blockchain bağlantısının daima kendi kontrolünde kalmasını sağlayan ücretsiz ve açık kaynaklı platformdur.

Akıllı sözleşme, blockchain ağlarında üçüncü taraf olmadan sözleşmelerin işleme konması, doğrulanması veya uygulanmasını amaçlayan otomatik protokoldür.

Akıllı Sözleşme (Smart Contract) Nedir?

Akıllı sözleşme, doğrudan kod satırlarına gömülü, alıcı ve satıcının sözleşmesine ait şartları içeren ve kendi kendine çalışan bilgisayar programıdır. Program, içerdiği anlaşmayla ile birlikte Ethereum veya Ontology gibi merkeziyetsiz blockchain ağı üzerinde dağıtılır. Akıllı sözleşmeler, koşullar yerine geldiği anda işlemlerin otomatik biçimde gerçekleşmesini sağlar. Kod işleme konduktan sonra, tersine çevirmek veya değiştirmek neredeyse imkansızdır.

Akıllı sözleşmeler otoriteye, adalet sistemine veya harici bir dış mekanizmaya ihtiyaç duymadan, birbirine güvenmek zorunda olmayan iki veya daha fazla muhatap arasında işlem ve sözleşmelerin anonim biçimde yürütülmesini sağlar.

Akıllı sözleşme, mal ya da hizmet almak için işletmeciye ödeme yapılması gereken mağazaların aksine otomatik satış makinelerine benzer. Satış makinesi kullanılırken doğrudan satıcıyla (otomat makinesinin sahibi) uğraşmak zorunda değilsiniz. Makineye para vererek otomatik işlem yapabilirsiniz ve istediğiniz içecek verilir. Muhatabınızı tanımanıza veya güven kurmanıza gerek kalmadan doğrudan işlem yapma olanağı sunan bu yöntem, akıllı sözleşmeleri öne çıkan özelliktir. Öyle ki kurumlar, kayıplara karşı daha iyi koruma sağlamak ve müşterilerini güvende hissettirmek için akıllı sözleşme çözümlerini sistemlerine eklemeye çoktan başladı.

Alfa, yatırımın piyasadaki kıyaslama endeksine göre performansını gösteren finansal bir araçtır.

Alfa Nedir?

Alfa, yatırımın piyasa endeksine kıyasla ne kadar iyi performans gösterdiğini analiz eden risk oranıdır. Pozitif alfa verisi, yatırımın karşılaştırmalı değerlendirme oranından daha iyi derece elde ettiğini gösterirken negatif alfa, fonun düşük performans gösterdiğinin işaretidir. Alfa değeri sıfırsa, kıyaslamanın mükemmel biçimde yapıldığı sonucuna varılır. Yatırımcıların, herhangi yatırım riskini ölçmek için kullandıkları beş risk oranından biridir.

Alfa esasen tarihsel performans göstergesidir ve geleceği tahmin etmez. Hisse başına kazancın büyümesine dayalıdır. ABD'nin en büyük 500 şirketini takip eden endeks olan S&P 500, alfa verisini hesaplamak adına ölçüt olarak kullanılabilir.

Yatırım fonları açısından, hisse senetlerinin ağırlıklı ortalamasını aşan getirinin hesaplanmasıyla alfa değeri belirlenir. Yatırımcıların önceki benzer yatırımlardan elde ettikleri verileri kullanarak risk/ödül değerlendirmesi için kullandıkları bir araca dönüşür. Uzun vadede pek çok fon, piyasa endekslerinden çok daha yüksek getiri sağlar. Yatırımcılar, ödül için ne kadar riske girmeye istekli olduklarını düşünmek zorundadır ve riski ölçmenin yolu da alfa verisinden geçer.

Alfa ile Beta Nasıl Çalışır?

Alfa bağımsız olarak değerli bilgiler sağlasa da, resmin tamamını görmek için yatırımcıların beta değerini de hesaba katması gerekir. İki farklı fon benzer getirilere sahip olabilir, ancak farklı alfa ve beta değerleri üretir. Çoğu yatırımcı, riskin ve fiyat oynaklığının düşük olduğunu ortaya koyan yüksek alfa ve düşük beta değerine sahip fonu tercih eder. Bununla birlikte agresif yatırımcılar, stratejilerini fiyat oynaklığı üzerine kurduklarından daha yüksek beta değerini seçebilir.

Geleneksel yöntemlere uyan yatırımcıların çoğu yüksek alfa ve betaya sahip fonlardan kaçınır. Söz gelimi emekliliğe yakınlarsa ve fonlarına yakın zamanda erişmeleri gerekiyorsa, fiyat oynaklığının yüksek olduğu yerlere gitmek istemezler.

Getirileri Hesaplamak için Hangi Veriler Kullanılır?

Alfa ve beta, sermaye varlığı fiyatlandırma modeli adı verilen fiyatlandırma yöntemini oluşturur. Bu, Modern Portföy Teorisi (MPT) olarak bilinen finansal teorinin bir parçasıdır. MPT'nin amacı, minimum risk alırken piyasa getirilerinin üstüne, hatta en üst seviyeye çıkarmak için çeşitli yatırımlar belirlemek ve bir araya getirmektir.

Aktif endeks yaklaşımı elde etmek için yatırımcılar, alfa ve beta hesaplamalarının yanı sıra korelasyon, standart sapma ve belirleme katsayısı (r-kare) endekslerine de önem verir. Korelasyon, fonlar arasındaki doğrusal ilişkinin yönü ve gücünü belirtir. Standart sapma, fonun getirilerinin zaman içindeki değişkenliğini ölçerken r-kare ise, yatırımdaki hareket ile karşılaştırma ölçütü arasındaki ilişkiyi hesaplar. Bu beş yöntem, yaklaşık değer sunan diğer finansal göstergelerle birlikte yatırımcı için son derece değerlidir.

Algoritmik stablecoin; değer artışı durumunda piyasaya yeni token süren, değer düşüşünde ise dolaşımdaki tokenlerin belli kısmını piyasadan çeken bir algoritma kullanarak fiyat.

Algoritmik Stablecoin Nedir?

Algoritmik stablecoin yapılarında, fiyat istikrarını sağlamak adına varlığın dolaşımdaki miktarı algoritma tarafından kontrol edilir. Fiyat; ABD doları, altın veya herhangi yabancı ülke para birimine sabitlenebilir.

Diğer bir deyişle algoritmik stablecoin; değer artışı durumunda piyasaya yeni token süren, değer düşüşünde dolaşımdaki tokenlerin belli kısmını piyasadan çeken algoritma kullanarak fiyat istikrarı sağlar.

Bu para birimleri; alım satım yapanlara fiyat dalgalanması riski yaşatmadan ETH ve BTC gibi kripto varlıklarının avantajlarından faydalanma rahatlığı sunar.

Algoritmik stablecoin varlıklarının geçmişine baktığımızda, ilk olarak 2013 yılında Bitshare blockchain ağı üzerinde piyasaya sürüldükleri görüyoruz.

Bugüne kadar en uzun süredir çalışan algoritmik stablecoin ise Ampleforth (AMPL).

Algoritmik stablecoin, hedeflenen fiyatın yanı sıra hem arz hem de talepten sorumlu kod üzerinde çalıştığından, işlemleri sürdürecek veya denetleyecek düzenleyici kurum bulunmadan gerçek manada merkeziyetsiz bir yapı meydana getirir.

Bu özellik sayesinde, an itibarıyla piyasadaki başka hiçbir yapı tarafından sunulmayan seviyede ölçeklenebilirliğe sahip olur. Algoritmik stablecoin, herhangi bir dayanak varlığa gereksinim duymadığı için kullanıcı hatalarının da önüne geçer.

Algoritmik stablecoin, kripto para ekosistemindeki önemli bir ihtiyaç olan, paranın üretim maliyeti ile nominal değeri arasında meydana çıkan farkı (senyoraj), coin ekosistemine yönlendirerek kullanıcılara paylaştırır.

Tarihteki en büyük algoritmik stablecoin, Terra (LUNA) tarafından desteklenen Terra USD (UST) idi. LUNA, UST için teminat görevi görüyordu. 1 UST üretmek için eşdeğer miktarda LUNA yakılıyor, 1 dolarlık LUNA basılması için de 1 UST dolaşımdan çıkarılıyordu.

9 Mayıs 2022'de birçok kişinin aynı anda para çekmeye kalkmasıyla yaşanan "banka yığılması" vakası, UST'nin fiyatının düşmesine ve 1 dolara sabit olma özelliğini kaybetmesine (depegging) yol açtı. Terra, UST fiyatını dengelemek için daha fazla LUNA bastı ve LUNA arzı fazlasıyla genişledi. Bu süreçte fiyat yüzde 90'ın üzerinde geriledi. UST, bu yazının hazırlandığı esnada bile 1 dolar sabitini geri kazanamamıştı.

Diğer algoritmik stablecoin örnekleri arasında Tron blockchain üzerindeki USDD, Near Protocol üzerindeki USDN ve FRAX gösterilebilir. FRAX kısmen teminatlandırılmış bir coin. USDD ve USDN ise fiyasko ile sonuçlanan UST stablecoin yapısına benzer tasarıma sahip. Bu yazının yazıldığı sırada, dolar sabitliğini kaybeden UST'nin diğer algoritmik stablecoin varlıklarını nasıl etkileyeceği konusu netlik kazanmamıştı.

Bitcoin, dünyanın hayal gücünü harekete geçiren ilk kripto para birimi olduğundan, diğer tüm kripto para birimleri "alternatif" olarak değerlendirildi ve "altcoin" olarak adlandırıldı.

Altcoin Ne Demek?

Bitcoin dışındaki tüm kripto para birimleri "Altcoin" olarak tanımlanıyor. Dünyanın ilk kripto para birimi Bitcoin olduğu için, daha sonra geliştirilen her kripto para "alternatif" şeklinde değerlendirildi. Kimileri, özellikle de Bitcoiner tanımına uyanlar, Ethereum projesini altcoin sınıfına sokuyor. Kimileri ise, Ethereum'u altcoin sınıfına dahil etmeye sıcak bakmıyor. Haliyle Bitcoin ve Ethereum dışındaki tüm kripto para birimlerini altcoin olarak kabul ediyor.

Kripto Para ile Altcoin Arasındaki Fark Nedir?

Bitcoin ve Ethereum dışındaki tüm kripto para birimlerine genel olarak altcoin deniliyor. Bitcoiner sınıfına dahil olan kullanıcılar, Bitcoin'in normal bir kripto para olmadığını, tamamen kendine ait kategorisi bulunması gerektiğini savunuyor. Her ne şekilde değerlendirilirse değerlendirilsin, kripto para ile altcoin arasında çok keskin bir fark bulunmuyor.

Altcoin Türleri

Sektörde birkaç farklı altcoin türü mevcut.

Ödeme Tokenleri

Adından da anlaşılacağı üzere bu tokenlerin temelinde ödeme işlemleri bulunur. Bu tokenler, nispeten daha merkezi yapıya yönelik oldukları için genellikle "gerçek" kripto para şeklinde kabul edilmez.

Hizmet Token'ları (Utility Token)

Hizmet ya da yardımcı program tokeni sınıfına giren bu varlıklar, ekosistemde belli amaçlar için kullanılır. Örneğin, Gas ödemesi yapmak için bu varlıklar kullanılabilir.

Yönetişim Tokenleri

Yönetişim tokenleri, herhangi bir projenin yönetişim sürecinde oy vermek için kullanılır. Örneğin yönetişim token sahipleri, projenin token takaslarında talep edeceği ücret miktarı hakkında oy kullanarak aktif rol oynayabilir.

Memecoin

Şaka amacıyla geliştirilmiş ve net bir faydası bulunmayan kripto paralar memecoin sınıfına girer. Söz gelimi Dogecoin ve Shiba Inu varlıkları popüler memecoin seçenekleri arasında gösterilebilir.

Stablecoin'ler

Stablecoin, dolar gibi para birimlerine sabitlenmiş ve genellikle itibari (fiat) paralarla teminat altına alınmış kripto para birimi olarak tanımlanır. Stablecoin türündeki para birimleri, diğer kripto paralar gibi fiyat oynaklığı yaşamadığı için "gerçek" anlamda altcoin sayılmaz.

Altcoin'lerin Artı ve Eksileri

Altcoin'lerin kendilerine has artı ve eksileri vardır.

Artıları

• Değişkenlik: Her birinin kendine has kullanım senaryosu olan binlerce altcoin piyasada bulunabilir.

• Artış Potansiyeli: Altcoin piyasa değerleri nispeten düşük olduğundan çok daha hızlı değer kazanabilirler.

• İnovasyon: Altcoin'ler piyasaya yeni ve ezber bozan çözümler getirebilir.

Eksileri

• Fiyat Oynaklığı: Altcoin fiyatları, Bitcoin veya Ethereum'a kıyasla çok daha değişkendir.

• Düşük Likidite: Altcoin likiditesi fazla olmadığından, fiyatları geniş bir aralıkta dalgalanabilir.

• Vaporware: Birçok altcoin gerçek bir kullanım senaryosu sunmadığı için vaporware, yani hiçbir zaman kullanıma sunulmayan bir yazılıma dönüşebilir.

Fiziksel altının değerini temsil eden kripto para veya tokendir. Söz gelimi bir kripto para, fiziksel gram altına denk olabilir.

Altın Destekli Kripto Para Nedir?

Altın destekli kripto para, değerinin altın ile aynı seviyede kalacağının garanti altına alındığı varsayılan bir türev dijital varlığıdır. Her altın destekli kripto para, belirli gram veya ons altın ile eş değer biçimde tanımlanabilir ve belirtilen seviyedeki fiziksel altın ile teminatlandırılması gerekir. Bahsi geçen altın şirketin rezervinde, kasasında veya güvenilir bir saklayıcıda fiziksel biçimde saklanır.

Bazı altın destekli tokenlerin karşılığında fiziksel altının geri alınmasına bile izin verilir. Spekülatif değeri olan çoğu kripto para biriminin aksine altın destekli tokenin fiyatı, onu büyük fiyat dalgalanmalarına karşı koruyan somut bir varlığa bağlıdır. Paxos tarafından sunulan PAX Gold gibi istisnalar bulunsa da, altın destekli kripto para birimlerinin çoğu ERC-20 token standardıyla sunulur.

Altın ve diğer gerçek dünya emtialarıyla desteklenen blockchain tabanlı dijital varlıklar; günbegün zayıflayan itibari para birimlerine veya düzenlemelere sıkı sıkıya bağlı stablecoin seçeneklerine alternatif olarak portföylerine güvenli liman arayan yatırımcılar için giderek daha çekici hale gelmektedir.

Altının dijital versiyonlarının fiziksel benzerlerine göre en büyük avantajı, istenildiği kadar küçük birimlere veya miktarlara bölünerek diğer kullanıcılara devredilebilmesidir.

Bununla birlikte altına dayalı kripto para birimleri, bugüne kadar sisteme bağlı pek çok sorunla karşılaşmıştır:

• Düşük likidite: Çoğu borsada alınıp satılma olanağı bulunmaz.

• Rezerv ispatı tespiti: Şirketin talep edilen rezerve veya altına sahip olup olmadığının net biçimde belirlenmesindeki güçlükler.

• Teminat saklama ve denetim konusunda merkezi yapılara bağımlılık: Kripto para birimlerinin temel özelliklerinden biri merkeziyetsizlik olduğu için, "kripto para" olma kriterinin en önemlisini fiilen boşa çıkarırlar.

Günümüzde öne çıkan beş altın destekli kripto para birimi şunlar:

• Paxos Gold (PAXG);

• Perth Mint Gold Token (PMGT);

• Digix Global (DGX);

• Tether Gold (XAUT);

• Algorand tarafından sunulan Meld Gold.